“Sınırlar yürümeyi bilmeyenler içindir“ (Tarık Tufan)
“YAPAY ZEKÂ VE GELECEĞİMİZ: FIRSATLAR VE TEHDİTLER” ÇALIŞTAYI
Mayıs 2024’te, Cihannüma İşbirliği ve Dayanışma Derneği öncülüğünde ve Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli Belediyesi ve Teknik Elemanlar Derneği (TEKDER)’in desteklediği “Yapay Zekâ ve İnsanlığın Geleceği: Fırsatlar ve Tehditler” başlıklı önemli bir çalıştay düzenlendi. Çalıştayda, altı adet müzakere masasında, şu konu başlıkları tartışılmıştır: 1. YZ’nin Kavramsal ve Felsefi boyutu; 2. YZ’nin Teknoloji, AR-GE ve Mühendislik Boyutu; 3. YZ’nin Savunma ve Ulusal Güvenlik Boyutu; 4. YZ’nin Eğitim ve İstihdam Boyutu; 5. YZ’nin Liderlik, Yönetişim, Kalite ve Verimlilik Boyutu; 6. YZ’nin Veri Yönetimi; Etik, Hukuki ve Sosyolojik boyutu...
Bu tür önemli çalıştayların sonuç raporlarındaki tespit ve önerilerin ilgili kurumlarca dikkate alınıp değerlendirilmesi çok önemlidir. Bu nedenle, bu tür çalıştay raporlarının yaygın etkisinin artırılması için bu çalışmaların çok iyi tanıtılması gerekiyor [1].
Moderatörü de olduğum 5. masada, kamu ve özel sektörden katılan çok sayıda uzman katılımcıyla, kurumlarda yapay zekâ destekli uygulamaların liderlik, yönetişim, kalite ve verimlilik boyutu istişare edilmiştir. Yapılan bazı tespitlerin ve getirilen bazı öneriler bu yazı dizisinde okuyucularımızla paylaşılacaktır.
BAŞARI 5.0 YOLCULUĞUNDA YENİ DİJİTAL TAKIM ASİSTANIMIZ: YAPAY ZEKÂ
Son yıllarda, hızlı bir şekilde hayatımıza giren bilgi teknolojilerinden olan Yapay Zekâ/Artificial Intelligence (YZ/AI) uygulamaları dijital bilgi alanında bir ileri teknoloji ürünüdür. Tarihsel süreç içerisinde, araştırmacılar tarafından toplumun yapısı ile ilgili şu tanımlamalar yapılmıştır: Avcı Toplumu (Toplum 1.0), Tarım Toplumu (Toplum 2.0), Sanayi (Endüstri) Toplumu (Toplum 3.0), Bilgi Toplumu (Toplum 4.0) ve Süper Akıllı Toplum (Toplum 5.0) (Şekil 1) [2-5].
Şekil. Endüstri 1.0’dan Endüstri 5.0 (Toplum 5.0)’a [5].
Endüstri 4.0 ve Endüstri 5.0 kavramları genel olarak dördüncü ve beşinci sanayi devrimi olarak adlandırılır. Bu kavramlar, “makine gücünün yapay zekâ vb. dijital bilgi teknolojilerinin desteğiyle insan gücünün yerini alarak üretim süreçlerini kendiliğinden yönetebilir hale gelmesi” veya “üretim teknolojilerinde mevcut otomasyon ve veri alışverişi eğilimine verilen bir isim” şeklinde tanımlanmaktadır. “Başarı 4.0 ve başarı 5.0 kavramı da “makineleşme, otomasyon ve yapay zekâ vb. dijital bilgi teknolojilerinin desteğiyle, bireysel ve kurumsal başarı çıtasının yukarıya taşınmasını ifade eden kavramlar” olarak ifade edilebilir.
Sürdürülebilir bir ekonomik kalkınma için YZ vb. dijital bilgi teknolojilerini kullananlar Endüstri 4.0 ve Endüstri 5.0 devrimlerine daha hazırlıklı yakalanacaklardır. YZ teknolojisi, sürekli gelişim ve rekabetçi avantajlar sağlamanın ötesinde; kurumlarda verimliliğin ve kalitenin artırılmasını ve kurumların varlıklarını sürdürebilmesini sağlayacak önemli fırsatlar sunmaktadır. Günümüzde, bu teknolojinin doğru ve verimli bir şekilde kullanımı bir tercih olmaktan ziyade bir zorunluluk halini almıştır.
YZ teknolojisi, bilgileri otomatik olarak seçer ve filtreler, bilgiyi sadece depolamakla kalmaz aynı zamanda o bilgileri birbiriyle ilişkilendirir ve bu bilgilere yönetsel açıdan anlam kazandırır. Böylelikle, hızlı bir şekilde problemleri çözme, çözümleri değerlendirme ve karar alma becerisine sahip olan yeni uygulamaları kullanıcıların hizmetine sunar.
SONUÇ
Bilgi teknolojileri insanoğlunun büyük bir başarısıdır ve bilinçli bir şekilde kullanılması halinde hayatımızı olumlu yönde etkileyebilecek birçok potansiyel uygulamayı bünyesinde barındırır.
Geleceği de şekillendirecek olan bu teknolojiyi hem mana hem de madde boyutuyla ele alıp, tüm insanlığın faydasına kullanabilmek adına el birliğiyle gayret etmemiz gerekiyor.
Her alanda kullanılmaya başlanan YZ uygulamalarındaki hızlı ilerleyiş beraberinde bazı tehditleri ve sorunları da gündeme getirmiştir. Bu tür ileri teknolojilerdeki gelişmelerin istihdama olumsuz etki edebileceğine dair endişeler var. Veri güvenliği ve gizliliği ile ilgili yaşanabilecek muhtemel sorunlar, algoritmaların yanlış kullanımıyla bu teknolojinin faydadan ziyade insanoğluna zarar verebileceğine ve insanların YZ sistemlerinin kontrolünü yitirebileceğine dair endişeler de ahlaki ve etik açıdan düşünülmesi gereken önemli sorunlardır. Bu nedenlerden dolayı, Milli Teknoloji Hamlesi kapsamında ülkemizde de bu tür teknolojilerin yerli tasarımlarının yapılması ve uygulamaya geçirilmesi üzerinde durulması gereken çok önemli bir konudur.
Bundan sonraki süreçlerde, bir yandan insanlığın yararına bu teknolojiler uygulanırken/geliştirilirken diğer yandan bu tür teknolojilerden kaynaklanan ve insanlığın zararına olabilecek uygulamalar hakkında da çok dikkatli olunması ve gerekli tedbirlerin alınması gerekmektedir.
Verimlilik, kalite, yönetişim ve liderlik konularıyla YZ arasındaki ilişki ile ilgili bilimsel çalışmalar yoğun bir şekilde devam etmektedir. Verimliliğin arttırılması noktasında yönetsel sorunların tanımlanması, değerlendirmesi ve bu sorunlara en uygun çözümün bulunması için YZ uygulamalarından yaralanmak önemli bir bilimsel yaklaşım olacaktır.
Bir sonraki yazımda, çalıştay 5. masasında yapılan bazı tespit ve önerileri sizlerle paylaşacağım inşallah.
KAYNAKLAR:
[1]. Cihannüma İşbirliği ve Dayanışma Derneği. Yapay Zekâ ve İnsanlığın Geleceği: Fırsatlar ve Tehditler Çalıştayı, 10-11 Mayıs 2024, Kocaeli. Raporun Linki: https://www.cihannuma.org/eserler
[2]. Calis Duman, M. (2022). Toplum 5.0: İnsan odaklı dijital dönüşüm. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 82, 309-336.
[3]. Nagahara, M. (2019). A research project of society 5.0 in Kitakyushu, Japan. 2019 IEEE Conference on Control Technology and Applications (CCTA), Hong Kong, China.
[4]. Fukuda, K. (2019). Science, technology and innovation ecosystem transformation toward society 5.0. International Journal of Production Economics, 220, 107460.
[5]. https://www.seldakezer.com/blog/endustri-40---toplum-50.html
