Güney Afrika'nın Uluslararası Adalet Divanı'nda (UAD) mazlum Filistin halkına yönelik işlenen soykırım suçunun cezalandırılması için İsrail aleyhine açtığı davada uluslararası Adalet Divanı, İsrail’in dosyanın reddi talebini reddetti. Böylece İsrail’in Filistin halkına yaptığı soykırım hakkındaki dava esastan görüşülmeye başlandı. Türk malları kullanmaya, Siyonist markaları boykot etmeye devam ediyoruz.

Bu arada yazıya 2023 yılı havalimanlarının günlük ortalama kalkış/varış sayılarının yer aldığı tabloyu paylaşarak başlayalım.

Tablo 1. Havalimanları Ortalama Günlük 2023

Önemli bir farkla İstanbul Havalimanının birinciliği üstlendiği görülüyor. Yıl içinde yayınlanan istatistiklerde İstanbul Sabiha Gökçen ve Antalya havalimanlarının da haftalık bazda ilk on havalimanı arasına girdiği görmüştük. 2023 yılı içinde en fazla uçuş gerçekleştiren havayolu firmaları arasında ilk üç sırayı Ryanair, Easyjet ve Türk Havayolları oluşturuyor. Ryanair ve Easyjet iş modeli olarak düşük maliyetli havayolu işletmeleridir. Bu açıdan bakıldığında Geleneksel bayrak Taşıyıcı havayolu firmaları arasında da Türk Havayollarının ilk sırada yer aldığını görmekteyiz. THY; Lufthansa ve Air France gibi devlere bayağı fark atmış durumda.

Türkiye’nin havacılık sektöründe bayağı olumlu işler başardığı istatistiklerde net biçimde görülüyor. “Peki! Havacılık sektöründe bu başarılar önemli mi veya etkisi sınırlı mı?” sorusunu ele alalım. İstanbul havalimanının önemli başarısının nedenlerinden biri Türkiye’nin turizm sektörünün başarısıdır. Özellikle yaz aylarında Antalya Havalimanı da ilk on arasında kendisine yer bulmuştur. 2023 yılı verileri tam açıklanmadı ama yılın ilk on ayında Türkiye’yi ziyaret eden turist sayısı 50 milyonu aştı. 2023 yılını 60 milyon turiste yakın bir rakamla kapattığımız tahmin ediliyor. Turist çektiğimiz pazarlar arasında Rusya, Almanya, İngiltere ve İran dikkat çekiyor. İkincisi; İstanbul havalimanı ve ilk sıralarda yer alan rakiplerinin ortak özelliği transfer merkezi olmalarıdır. Amerika kıtası ile Avrupa arasındaki uçuşlar için transfer merkezi olma açısından Londra, Paris ve Amsterdam’ın birbiriyle rekabet etmesi İstanbul havalimanına yaramış görünüyor. Zira Avrupa ile Asya; Asya ile Kuzey Afrika; Ortadoğu ile Avrupa arasındaki uçuşlarda transfer merkezi olma açısından İstanbul havalimanı rakipsiz durumda. Bu nedenle de Londra, Paris ve Amsterdam gibi dev rakip havalimanlarını çok rahat geçmeyi başardı. Rus uçaklarının da Avrupa hava sahalarına girişinin engellenmesi de İstanbul havalimanı trafiğini olumlu yönde etkiledi. Rus havayolları mecburen Türkiye havalimanlarını tercih ettiler. Rusya-Ukrayna savaşı yarın bitse bile Avrupa ve Rusya’nın birbirine güvenmesi uzun zaman alacaktır. Bundan dolayı THY ve İstanbul havalimanı başta olmak üzere Türkiye havalimanları iki taraf arasındaki güvensizlikten çok ekmek yiyecektir. Üçüncüsü; Covid pandemisinin geride kalması ile beraber Avrupa ve Asya arasındaki uluslararası ticaret artış göstermiş durumda. Bu uluslararası ticaretin havayolu kısmında İstanbul havalimanı neredeyse tekel durumunda. Rusya- Ukrayna savaşı nedeniyle uçaklar Kuzeyden yani Rusya ve Ukrayna üzerinden geçiş yapamıyor. Güneyde Akdeniz var, yani transfer için uygun bir havalimanı yok. İsrail-Filistin-Suriye gibi yerlerde karışıklık var ve havayolu trafiği için uygun değil. Daha güneyde Mısır var ama orası da yolu uzatıyor ve uçuş maliyetleri artıyor. Türkiye’nin 255 milyar doları geçen ihracat miktarını da dikkate alalım. Bu yıl muhtemelen bu rakam 267-300 milyar dolar seviyesine ulaşabilir.

2024 yılında ne olacak? Birincisi; eğer Covid 19 pandemisi gibi yeni bir gelişme olmazsa Çin ve Hindistan’dan Avrupa’ya mal ihracatı artacak. Türkiye’nin ihracatının da 267-300 milyar dolar seviyesine çıkması tahmin ediliyor. Rusya’nın da Afrika ile dış ticaretini artırmayı planladığı düşünülüyor. Asya-Avrupa-Afrika kıtalarının tam ortasında yer alan Türkiye de uluslararası ticaretin gelişmesinden faydalanacaktır. İGA İstanbul Havalimanı ve THY yine uluslararası rekabette ön planda yer almaya devam edecektir. Dolayısıyla borsada THY hisselerine yatırım yapmak isteyenler anladı olayı. İkincisi; Türkiye turizmi 2023 yılını başarıyla kapattı ve bu başarıyı 2024 yılında sürdürmesi bekleniyor. Hatta en çok ziyaret edilen destinasyon olarak Fransa’yı geçerek İspanya’dan sonra ikinci sırayı alması bekleniyor. Rusya- Ukrayna savaşı devam ediyor ve barış sağlansa bile Rusya’nın Avrupa icraatini unutması ve Rus turistlerin Türkiye yerine Avrupa’yı tercih etmesi zor görünüyor. Bu yıl Çin’den de çok sayıda turistin Türkiye’yi tercih etmesi bekleniyor. TL’nin değer kaybetmesi ve Türkiye’nin fiyat avantajı Avrupalı turistlerin de Türkiye’yi tercih etmesini sağlayacaktır. Doğal olarak Türkiye turizmi geliştikçe Türkiye havacılık endüstrisi de gelişecektir. Üçüncüsü; Asya-Avrupa-Afrika havayolu uçuşlarında transfer noktası olarak İGA İstanbul havalimanı en uygun (tek) alternatif olmaya devam ediyor. Rusya-Ukrayna savaşı devam edecek gibi duruyor. Barış sağlansa bile Rusya ve Ukrayna üzerinden uçuşlar 2022 öncesi gibi olmayacaktır. Avrupa hava sahasının Rus uçaklarına kapalı kalması da İGA Havalimanının lehinde bir faktör olacaktır. Filistin-İsrail-Suriye-Irak gibi ülkelerde hem sıcak çatışmalar var hem de İGA İstanbul ile rekabet edebilecek bir havalimanı yok. Yani Avrupa-Asya, Asya-Afrika, Ortadoğu-Avrupa, Ortadoğu-Rusya, Rusya-Afrika merkezli uçuşlarda İGA İstanbul havalimanı tekel pozisyonunu devam ettirecektir. Bu arada THY, Airbus’a 2026 yılında teslimatı başlayacak biçimde 355 uçak siparişi verdi.

Şimdi “Bu kadar yazdın, sonuç ne hocam” diyeceksiniz. İGA İstanbul, Sabiha Gökçen ve Antalya havalimanları başta olmak üzere Türkiye havalimanları gelişmeye devam edecek. THY de uluslararası havayolu taşımacılığı sektöründeki başarılı performansını devam ettirecek. Kısaca Türk havacılık endüstrisi gelişecek ve dolayısıyla Türk ekonomisi de UÇACAK.

Prof. Dr. Serkan DİLEK

Kastamonu Üniversitesi