Geçen Perşembe akşamı Aybir (İslam Ülkeleri Akademisyenler ve Yazarlar Birliği) tarafından düzenlenen ve youtube kanalı üzerinden canlı düzenlenen etkinlikte “Bir Eylem Biçimi olarak Boykot ve Sürdürülebilirliği” hakkında konuşma yaptım. Etkinliği düzenleyen Aybir ekibine, Aybir başkanı sayın Prof.Dr. Fatih Savaşan’a, moderatör Erol Erdoğan’a, Değerli meslektaşlarım Yusuf Öcel ve Ömer Akgül’e teşekkür ederim. Merak eden okuyucularımız Aybir’in Youtube kanalı üzerinden yayını izleyebilirler.

Bugün biraz yatırım hakkında konuşalım. Öncelikle kapitalist ekonomik sistem insanları daha fazla tüketmeye zorluyor. Batı tarafından temeli atılan iktisat teorisi de insanın daha fazla mal tükettikçe daha fazla fayda elde edeceğini söylüyor. Merak edenler mikro iktisat içerisinde yer alan “farksızlık eğrileri” konusunu okuyabilirler. Oysa az mal tüketmek kadar fazla tüketmek de insanın faydasını azaltır. Örneğin; normal insan günde üç öğün yemek yer. Eğer iki öğün yerse yeteri kadar beslenemez, yeteri kadar enerji depolayamaz. Ama kişi dört öğün yerse de bu sefer aşırı yemek yemiş olur ve şişmanlık, kalp yetersizliği gibi sağlık sorunları ile mücadele eder. Demek ki bu durumda ne yapmalıyız? Tüketimde orta yolu bulmalıyız. Ne çok az ne de çok fazla tüketmeliyiz. Kapitalizmin bizi yönlendirdiği aşırı tüketimden kaçarak tasarruf etmeliyiz.

Tasarruflarımızı ise nasıl değerlendireceğiz? Birincisi elinizdeki tasarruflar, para olarak saklanmaz çünkü değer kaybeder. Bu dediğim özellikle de enflasyonu yüksek olan ülkelerde geçerlidir. Örneğin; başlangıçta 100 TL paranız var ve ekmeğin fiyatı 1 TL. Bu durumda paranızla 100 tane ekmek alırsınız. Bir sene sonra enflasyonun %50 olduğunu ve ekmeğin de fiyatının enflasyon oranında arttığını varsayalım. Bu durumda ekmeğin fiyatı 1,5 TL olacaktır. Eğer paranızı olduğu gibi sakladıysanız 100 TL olarak kalacaktır ve şimdi 100 TL ile sadece 67 ekmek alabilirsiniz. Yani paranız görünüşte halen 100 TL’dır ama aslında satın alma gücü azalmıştır. Demek ki ne yapacağız? Paramızı bir şekilde yatırıma yönlendireceğiz.

Nasıl yatırım yapılabileceği hakkında size fikir vermesi açısından aşağıdaki tabloyu hazırladım. Tablodaki veriler Bloomberght internet sitesinden alarak hesapladım. Tabloda bazı hisse senetleri, gram altın ve dolar kurunun 5 yıl önceki ve şimdiki değerleri yer alıyor. Ayrıca 5 yıl önce bu araçlara yatırım yapsaydınız şimdi elinizde ne kadar TL olacağı da hesaplanarak verilmiştir. Tablodaki hisse senetleri seçilirken büyük ve güvenilir şirketlere ait olmasına dikkat edilmiştir.

Görüldüğü gibi beş yıl önce 100,000 TL değerinde olan hisse senetlerinin günümüzde 1,000,000 TL ile 2,200,000 TL civarında değere sahip olduğu görülmektedir. Daha yüksek kazanç sağlayan şirketler de vardır, daha düşük kazanç sağlayanlar da var. Bu arada şirketlerin sermaye artırımlarına gitmesi, temettü vermesi gibi unsurlar dikkate alınmamıştır. Tablodaki şirketler arasında BİM, Aselsan, Enerjisa düzenli temettü ödeyen şirketlerdir. Yani kazancınız tablodakinden daha yüksektir.

Kaynak: Blooomberght

Yatırımlarda dikkat edeceğimiz hususların bazılarını ele alalım.

Döviz yatırım aracı değildir: Gördüğünüz gibi en düşük kazanç dolar yatırımıdır. Bunun nedeni ABD’nde de enflasyon olmasıdır. Örneğin; Western filmleri seyredenler bilir. Haydutlar, posta arabası, tren veya banka soyarlar. Sonra ganimeti paylaşmaya sıra gelince ellerinde 10,000 $ civarında para olduğunu görürler ve çok sevinirler. Çünkü o zamanlarda 10,000 $ ile epeyce mal satın alabilirler. Ama günümüzde ABD’de ortalama bir ev fiyatı bile 500,000 $ civarındadır. Bunun nedeni ABD’de enflasyon olmasıdır. Tabi ki enflasyon %1 ile %3 arasındadır yani Türkiye’deki enflasyondan daha düşüktür. Kısaca dövize yatırım yaparsanız zararlı çıkarsınız. Altın uzun dönemde dolara göre daha yüksek kazanç sağlar ama o da iyi bir şirketin hisse senedi kadar kazanç sağlamaz. Altının değerini hem dolar kuru hem de uluslararası piyasalardaki altın fiyatı belirler. Uluslararası altın fiyatı istikrarlı biçimde yükseldiği için dolara göre daha fazla kazanç sağlar. Gram altının değer artışı aşağı yukarı enflasyon kadardır. Ancak dövize yatırım yapacağınıza altına yatırım yapmanız daha mantıklıdır. Çünkü dolar kuru yükseldiği için zaten altın fiyatı da yükselmektedir. Üstelik uluslararası piyasada altın fiyatı yükseldiği için altın, dolara göre daha fazla artmaktadır.

Ufak değerlerde de yatırım yapabilirsiniz: Günümüzde çoğu kişi internet bankacılığı kullanıyor. İnternet bankacılığı ile hisse senedi satın alma imkanınız var. Örneğin; 51 TL’ya Aselsan; 55 TL’ya Enerjisa hissesi alabilirsiniz. Bir kahveci dükkanında 100 TL’ya kahve içeceğinize iyi bir şirketin iki hissenizi alabilirsiniz. Bu hisseler de 10 sene gibi bir sürede hayal edemeyeceğiniz bir kazanç sağlayabilir. Beş yıl önce 15 TL’ya dönerli sandviç yemekten vazgeçip THY hissesi alsaydınız şimdi 280 TL’nız olurdu yani üç dönerli sandviç yiyecek paranız olurdu. Bunu bir de her ay 50-100 TL gibi ufak yatırımlarla desteklediğinizi düşünün. Bir de şirket temettü dağıtıyorsa oooh! Tadından yenmez.

Gereksiz harcamalar yerine yatırım yapılmalı: Her gün sigara içen bir adamın sigara içmekten vazgeçip bunu altına yatırması durumunda 25 sene sonra elinde 250,000 $ parası olacağı hesaplanmış. Günümüzde insanlar gösteriş için çeşitli restaurant ve kafelere gidiyorlar, selfie çektiriyorlar. Bu restaurant ve kafelerin bazıları da soykırım yapması için İsrail ordusuna finansal destek veriyorlar. Türkiye’den daha zengin olan Norveç, İsveç, Finlandiya gibi ülkelerde ise insanlar ikinci el giysiler alıp giyiyorlar, aileler 60 m²’lik 1+1 evlerde yaşıyorlar. İKEA’nın sahibi 1990 model Volvo kullanıyor. Jeff Bezos, Honda marka mütevazi otomobil kullanır. Bill Gates, siyah tişört ve kot pantolonla sokaklarda dondurmacı kuyruğuna girer. Elon Musk, prefabrik bir dairede yaşar (Jeff Bezos, Bill Gates, Elon Musk Dünya’nın en zengin kişileridir). Selçuk Bayraktar, iftarını eşiyle Ayasofya cami önünde dönerli sandviçle açar. Yani zengin insanların çoğu sanıldığından daha mütevazi yaşarlar. Kazançlarını yeni yatırımlar için kullanırlar. İnternet dolaşırsanız görürsünüz, Şu marka otomobil almak yerine o otomobili yapan şirketin hissesini alırsanız şimdi o otomobilden 10 tane alabiliyorsunuz.

Kapitalist sistem ve gereksiz harcamalar konusuna gelecek yazılarımda değinmeyi düşünüyorum.

Prof. Dr. Serkan DİLEK

Kastamonu Üniversitesi