Demir, vücudumuz için temel bir mineraldir. Vücutta üretilmediği için besinler yoluyla yeterli miktarda alınması gerekir. Demirin vücuttaki en önemli görevi “hemoglobin” yapımıdır. Hemoglobin, kanımızdaki alyuvarlarda bulunur ve tüm dokuların yaşaması için gerekli olan oksijeni taşıma işlemini gerçekleştirir. Diğer bir deyişle, oksijen yaşantımız için ne kadar önemli ise oksijenin kullanılabilmesi içinde demir o kadar önemlidir.
DEMİR EKSİKLİĞİNİN GÖRÜLME NEDENLERİ NELERDİR?
Demir eksikliği genellikle büyümenin çok hızlı olduğu küçük çocukluk ve ergenlik çağı ile hamilelik döneminde ortaya çıkar. Yine, demir içeriği düşük olan yiyeceklerin fazla tüketilmesi ve ayrıca besin yoluyla alınan demirin emiliminin de güç olması demir eksikliğinin (kansızlığın) ortaya çıkışını kolaylaştırabilir. Bebekler ve çocuklarda, hızlı bir büyüme temposu olduğundan gelişmenin sağlıklı sürdürebilmesi için demire daha fazla ihtiyaç vardır. Düşük sosyo-ekonomik düzeyde olanlar, vejetaryenler (et yemeden beslenenler), kadınlarda ise periyodik dönemlerdeki –menstürasyon gibi durumlarda kansızlık sıkça görülür. Demir emiliminin bozulduğu durumlar; uzun süren ishaller, kronik enfeksiyonlar, sindirim sisteminde bozukluklar vücuda alınan demirin emilimini bozarak demir eksikliğine neden olabilir.
DEMİR EKSİKLİĞİ (KANSIZLIK) BELİRTİLERİ
Demir eksikliği anemisi olan birçok kişide belirti ve işaretler hemen görülmeyebilir, çünkü vücuttaki demir depoları yavaş yavaş boşalır. Ancak halsizlik ve güçsüzlük, yüzde ve deride solgunluk, çabuk yorulma, hızlı kalp atışları, baş dönmesi, asabiyet, iştahın azalması gibi bazı belirtiler anemi göstergesi olarak kabul edilir. Özellikle kış aylarında el ve ayaklarda üşüme gibi belirtilerle de kendini gösterir.
DEMİRDEN ZENGİN BESİNLER
Demir, birçok besinde doğal olarak bulunmaktadır. Hayvansal kaynaklı besinlerden alınan demir (emilim oranı yaklaşık %25), bitkisel kaynaklı besinlerden alınan demire (emilim oranı yaklaşık %5) göre daha kolay emilir. Hayvansal kaynaklı besinlerde koyu kırmızı rengi hemoglobin sağlar. Etin rengi ne kadar koyu ise, demir miktarı o kadar yüksektir demektir. Örneğin; beyaz etlerde de koyu renkte olan hindi etinin demir oranı, tavuğa oranla daha yüksektir.
- Kırmızı et
- Hindi
- Yumurta
- Kuru meyveler (kuru üzüm, kuru erik, kuru incir, hurma, kuru kayısı gibi)
- Kuru baklagiller (kuru fasulye, mercimek, nohut, iç bakla, barbunya gibi)
- Pekmez, Tahin helvası
- Yağlı tohumlar (fındık, ceviz, badem gibi)
- Zenginleştirilmiş tahıllar
- Yeşil yapraklı sebzeler (roka, ıspanak, pazı, maydanoz, nane, brokoli, dereotu gibi)
DEMİR EKSİKLİĞİNDE ÖNERİLER
Demir emiliminizi arttırabilirsiniz. Bunun için demir içeren besinleri C vitamini ile birlikte tüketmeyi tercih edin. Çünkü C vitamini, demirin vücutta daha iyi kullanılmasını sağlar. Bu nedenle, C vitamini içeren meyve-sebzelerden (kuşburnu, kivi, turunçgiller, çilek, brokoli, domates, yeşil yapraklılar, biber, kavun gibi), günlük olarak mutlaka aldığınıza emin olun. Örneğin; emilimi arttırmak için; portakal suyunun içine pekmez karıştırabilir, sebzeleri et/kıyma ile pişirebilir, kurubaklagil yemeklerinin yanında bol limonlu salata tercih edebilirsiniz.
Demir hapları; eğer demir seviyeleriniz çok düşükse (anemikseniz), doktorunuz tarafından demir takviyesi kullanmanız için öneri alabilirsiniz. Bu ilaçları kullanırken konstipe (kabızlık durumu) olma olasılığı yüksektir. Bunu önlemek için, taze sebze ve meyve, lif ve su tüketimini diyette arttırmak önem taşır.
Çay tüketimi ve kansızlık oluşumuz da çok merak edilir. Çayda bulunan bazı doğal bileşikler yemek ile aldığınız demirin vücutta emilimini engelleyebilir. Ancak c vitamini bu olumsuzluğu giderir. Riskli gruptakiler çayı limonla tüketerek bu riskin önüne geçebilir, bazı çalışmalara yemekten 1 saat sonra içilmesinin de olumsuz etki yapmadığını gösteriyor. Ayrıca dengeli beslenen bireylerde sadece çay ile kansızlık gelişmediğini biliyoruz ancak riskli grupta iseniz yani önceden bir demir eksikliği ve kansızlık öykünüz var ise yaşlı, çocuk veya gebelik döneminde iseniz çayı açık ve limonlu tercih edip miktarını çok abartmamakta tedbirli olmakta fayda var.
UNUTMAYIN!
Demiriniz eksik ise;
Yorgunluk ve halsizlik, Unutkanlık, bellek zayıflığı, Sinirlilik, Depresyon, Konsantrasyon bozukluğu, Tırnak ve saçlarda düzleşip kırılmalar, Çarpıntı ve nefes darlığı, Bağışıklık sisteminde zayıflık, Solgun kuru bir cilt ve ağız çevresinde çatlaklar ile kendini gösterebilir.
Bu ve bunun gibi 3 veya daha fazla belirti taşıyorsanız, muhakkak rutin kan tetkiklerinizi yaptırarak doktor muayenesinden geçin, demir depolarınızı doldurun.
