“Teknik ilimlerin tatbiki demektir. Ancak gayesi değil, sadece tatbikatı, zira biliyorsunuz ki ilmin gayesi hakikati tanıtmaktır.” (Nurettin Topçu)
“Bilge bir insanın, kendi hatalarından öğrendiği söylenir. Daha bilge biri ise başkalarının hatalarından öğrenir. Fakat en bilge olanlar, başkalarının başarılarından öğrenir.”
(John C. Maxwell)
İlim ve Bilim Nedir?
Günümüzde birçok kişi İlim ve bilim kelimelerini, aralarındaki farkı gözetilmeksizin birbiri yerine kullanabiliyorlar. Bu durum, zaman zaman ilgili kelimelerin yanlış anlamda kullanılması sebebiyle anlam kayıplarına ve anlatım bozukluklarına yol açabilmektedir. Bu nedenle bu kelimelerin anlam karşılığını doğru bilmek ve bu kelimeleri doğru kullanmak önemli bir husustur.
İlim: Arapça “ilm” sözcüğünden gelen bu kelimenin Türkçe'deki karşılığı bilgidir. İlim, bilgi alanları ve bilgide kesinlik derecesi bağlamında bir şeyi gerçek yönüyle kavramak, gerçekle örtüşen kesin inanç ve bir nesne şeklinin zihinde oluşması anlamına gelir.
Bilim: Bilim ise bil- kökünden türetilen Öz Türkçe bir sözcüktür. Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğünde bilimin tanımı ile ilgili anlam bakımından birbirine yakın üç farklı tanım yapılmıştır. Bu tanımlardan birincisi, “Evrenin veya olayların bir bölümünü konu olarak seçen, deneye dayanan yöntemler ve gerçeklikten yararlanarak sonuç çıkarmaya çalışan düzenli bilgi” şeklinde, ikincisi, "genel geçerlik ve kesinlik nitelikleri gösteren yöntemli ve dizgesel bilgi", üçüncüsü ise "belli bir konuyu bilme isteğinden yola çıkan, belli bir amaca yönelen bir bilgi edinme ve yöntemli araştırma süreci" olarak verilmiştir.
İlim ve Bilim Arasındaki Fark Nedir?
İlim kelimesi, bilimden daha kapsayıcıdır ve bilimi de içine alır. Şöyle ki, bilim yalnızca maddi dünya ile ilgilenir. Ancak ilim manevi ve dünyevi bilgilerin tamamını içerir. İlimde maddeye (meta) ek olarak maneviyat söz konusuyken bilimde yalnızca madde (meta) vardır. Vahiy, keramet, alamet, mucize vb dini içerikli terimler bilimle değil ilimle açıklanabilir.
"İlim" sözcüğü dinî referanslı kaynaklarda, "bilim" sözcüğü ise daha çok seküler (dinden bağımsız, dünyevi) metinlerde karşımıza çıkar.
Bilim, çevremizdeki dünya ile ilgili yapılan araştırmalar ve bu araştırmalar neticesinde elde edilen bilgidir. Bilimdeki veriler, bilimsel yöntem olarak adlandırılan sistematik bir süreçle toplanır ve değerlendirilir.
Teknoloji nedir?
Teknoloji, bilimsel çalışmalar neticesinde elde edilen bilgilerin bir kısmının uygulamaya geçirilmesidir. Bu uygulamalar neticesinde farklı cihazlar, araçlar, dijital teknoloji vb ileri teknolojik uygulamalar geliştirilir.
Bilimsel ve Teknolojik Gelişmelerin İnsan Yaşamına Etkisi Nasıl Olmuştur?
İnsanlık tarihinin başlangıcından bu yana, insanoğlu gerek hayatını devam ettirme gerekse sahip olduğu aklî, mantıkî ve manevi özelliklerin de etkisiyle yakın çevresini, doğayı ve kâinatı anlamaya yönelik sürekli bir çaba ve gayret içerisinde olmuştur. İnsanın yeryüzündeki varlığı ile beraber ilk bilimsel araştırmalar ve ilk teknolojik uygulamalar gözleme dayalı olarak başlamıştır. 19. Yüzyıla kadar olan sürede, bilgi birikimin bir sonucu olarak; eski Yunan ve Roma dönemlerinde, Hindistan’da, Çin’de ve İslam dünyasında ortaya çıkan askeri, tıp, astroloji ve mühendislik alanlarındaki uygulamalar hiç de küçümsenmeyecek ölçüde olmuştur.
Yeryüzündeki birçok enerji kaynağının keşfine bağlı olarak, 19. yüzyıldan itibaren, temel bilimlerdeki bilimsel araştırmalar bir ivme kazanmıştır. Bu gelişmeler, bilimsel bilgilerin uygulama alanı anlamına gelen teknolojinin de çok hızlı bir şekilde gelişmesine sebep olmuştur. Bilim ve teknolojinin ilk örnekleri-uygulamaları askeri alanda görülmesine rağmen, günümüzdeki bilimsel keşifler ve teknolojik uygulamalar ise aslında çok daha farklı alanlarda insanlığa hizmet etmektedir. Tıp alanından elektroniğe, enerjiye, bilgisayara, bilgi iletişim teknolojilerine, ziraata, kimya ve ilaç sanayisine kadar yapılan bütün araştırmaların amacı, insanların refahını arttırarak hayatı kolaylaştırmaya yönelik olmuştur.
Bilimsel ve teknolojik gelişmeler, karşılaştığımız birçok sorunu çözmemize, günlük işlerin kolaylaştırılmasına, iş hayatında verimliliğin ve hayat kalitesinin artırılmasına yardımcı olmaktadır. Bir yandan, bu gelişmeler güzel imkânlar sunarken, diğer yandan da bireysel ve toplumsal anlamda çevre kirliliği, sağlık sorunları, sosyal, ekonomik, kültürel ve manevi sorunlara bağlı olarak ortay çıkan bir takım zararlı alışkanlıklar (teknoloji ve madde bağımlılığı) vb sorunları beraberinde getirmiştir.
Bilim adamları, bir yandan yaptıkları bilimsel araştırmalarla, doğayı ve kâinatı daha iyi anlamaya çalışırken ve hayatı kolaylaştırıcı buluşlar peşinde koşarken diğer yandan da bu gelişmelerin bir sonucu olarak ortaya çıkan sorunlara da çözüm bulmaya çalışmaktadırlar.
Sonuç
Hem maddi hem de manevi sorunlardan uzak, yaşanabilir bir dünya hepimizin arzusudur.
İlim, bilim ve teknolojideki gelişmelerin ve bu alanlarda yapılan çalışmaların en önemli amacı hem maddi ve hem de manevi açıdan insanların yaşam kalitesinin yükseltilmesine ve dünya halklarının barışına hizmet etmek olmalıdır.
Bu nedenle, sürdürülebilir bir kalkınma ve verimlilik için bilim ve teknolojinin bir alanı ile ilgili planlamalar ve yatırımlar yapılırken bu girişimin güçlü/zayıf yönleri ve beraberinde getirdiği fırsatlar ve tehditler de çok iyi analiz edilmelidir.
“Gen Teknolojisi” ve atom büyüklüğündeki çok çok küçük maddelerin teknolojisi anlamına gelen “Nanoteknoloji”, “İleri Uzay ve Savunma Teknolojileri”, “Yenilenebilir Enerji Kaynakları Teknolojileri” ve “Dijital/Yapay Zeka Teknolojileri” “Yirmibirinci yüzyılın Teknolojileri” tanımlanmaktadırlar. Bir kaç yılda bir bilim ve teknoloji ile ilgili bilgilerin katlanarak arttığı bu dönemlerde, insanlarımızın, bilim ve teknoloji alanlarındaki gelişmelerin sonuçları ile ilgili birer bilinçli birey olmaları yönünde eğitilmesi, bilgilendirilmesi son derece önemli bir husustur. Bu hususta en önemli görev, başta oluşturacakları müfredatla eğitim kurumlarına, özellikle üniversite-toplum işbirliği kapsamında gerçekleştirecekleri etkinliklerle, üniversitelerimize, kamu/özel sektör kuruluşlarımıza ve STK’larımıza düşmektedir.
Selam, sevgi ve saygılarımla…
Prof. Dr. Zekeriya Yerlikaya
e-posta: [email protected]
Twitter (X): https://twitter.com/yerlikayazeki
