Kastamonu'nun Devrekâni ilçesinde, Beyler Barajı çevresinde yapılan kazı çalışmaları sırasında, Türkiye'nin ilk dinozor fosili bulunmuştu. Hacettepe Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü Genel Jeoloji Anabilim Dalı öğretim üyelerinden Kastamonulu hemşehrimiz Prof. Dr. Cemal Tunoğlu tarafından keşfedilen fosil kalıntıları, 'Mosasaur Grubu'na ait bir deniz amfibiyasına ait olduğu belirlendi.
‘TEBEŞİR DEVRİ’NE AİT OLDUĞU ORTAYA ÇIKTI
Prof. Dr. Cemal Tunoğlu tarafından bulunan fosil kalıntılarının, 'Tebeşir Devri' olarak da bilinen, ikinci zaman (Mesozoyik) sonlarına (Üst Kretase/Maastrihtiyen/65–75 milyon yıl öncesi) ait olduğu belirlendi.”
Mosasaurus hoffmanni Kretase döneminin olduğu kadar, tüm zamanların deniz ve okyanuslarının en iri canlılarından biriydi.
Denizlerin dinozoru olarak bilinen bu sürüngenler, aslında dinozor değil, dinozorların kuzenleriydi ve Geç Kretase döneminin egzotik deniz canlılarıydılar. Bu canlılar, sığ denizel ortamlarda dolaşır ve genellikle balıklar, ammonitler ve yengeçlerle beslenirlerdi.
NASIL KEŞFEDİLDİ?
Jeolog Prof. Dr. Cemal Tunoğlu, 1999 yılında gerçekleştirdiği arazi çalışmaları sırasında gerçekleştirdiği keşfi daha sonra notlarında şu şekilde aktarıyor:
“Çekici kayaca vurdukça, kayaçta oluşan çatlak, kayaç kütlesi içindeki hazinenin ilk ipuçlarını veriyordu. Birkaç dakika sonra kayaç bloğu ikiye bölündüğünde inanılmaz bir manzara ile karşılaştım; 60-70 cm uzunluğunda bir kemik ve bu kemikten uzanan 10-12 cm uzunluğunda bir dizi uzun, sivri, parçalayıcı dişler. İnanılmaz derecede heyecanlandım, biliyordum ki bu kayaçlar 60-70 milyon yıl öncesine aitti ve o dönem dinozorların yeryüzünden yok olduğu bir dönemdi ve bu iri çene kemiği ile iri dişler o dönemden bir canlıya ait olmalıydı.”
Kastamonu’da bulunan fosil, sadece alt çenenin ufak bir kısmını içeriyor ve üzerinde birkaç diş bulunuyor. Ancak bu dişlerin boyutu ve bu kalıntılar, dev deniz canlılarının büyüklüğünü ve görmemiz açısından oldukça önemli. Jurassic Park filminde gördüğümüz bu canlı ise yine aynı türe ait olsa da oldukça abartılmış.
Şu anda halen Hacettepe Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölüm Sergisi'nde sergilenen fosil, Türkiye'nin jeolojik geçmişi hakkında önemli bilgiler sunuyor.
DENİZLERİN DİNOZORU’NUN TABİTATI
Mosasaurus hoffmannii, 75-65 milyon yıl önce yaşamış ve sığ denizel ortamlarda dolaşarak beslenmiş devasa canlılardandı. Türkiye'de bulunan fosil, bu türün anatomik yapısını ve yaşam tarzını anlamamıza büyük katkı sağlıyor. Mosasaurların, balıklar, ammonitler ve yengeçler gibi canlılarla beslendiği biliniyor ve fosil bulunan alan, bu tür canlıların yaşadığı ortama ışık tutuyor.
Mosasaurlar tamamen okyanusal ve denizel canlılar olup, su içinde yatay hareketlerini balıklar ve yılanlar gibi, dikey hareketlerini ise balinalar gibi sağlıyorlardı. Hava solunumu (trake) yapan bu canlılar periyodik olarak deniz yüzeyine çıkıp bu gereksinimlerini gerçekleştirirler. Çoğunlukla hem bu nedenle hem de beslenme amacıyla sığ sularda dolaşan Mosasaurlar, etobur canlılar olup, denizlerde yaşayan kendilerinden küçük tüm canlılarla (balıklar, ammonitler, yengeçler) beslenirler. Ülkemizde bu kalıntıların bulunduğu seviyeler gerçekten de ammonit ve yengeç fosillerinin bol olarak bulunduğu, sığ denizel çökelme alanlarıdır. Bu canlıların üremesi, ne gerçek anlamda memeliler gibi (viviparity), ne de olgunlaşan yumurtalarını dışarı bırakma (oviparity) biçimindedir. Bu canlılarda dişi, yumurtalarını gövdesinde tutar, yumurta gövde içinde parçalanır veya yarılır ve yavru doğrudan denize bırakılır (ovoviviparity).
NESLİ NEDEN TÜKENDİ?
Mosasaurlar, 65,5 milyon yıl önce, Kretase döneminin sonunda dev bir asteroitin Dünya'ya düşmesinden sonra, kuş olmayan dinozorlarla birlikte fosil kayıtlarından kayboldu.
