1899 yılında Kastamonu Vilayeti, Sinop’tan Bolu’ya kadar uzanan geniş sınırlarıyla Anadolu’nun en stratejik bölgelerinden biriydi. Bu yazıda, dönemin idari yapısı, sancakları ve ekonomik önemi hakkında detaylı bilgiler bulabilirsiniz.
Osmanlı İmparatorluğu döneminde Kastamonu Vilayeti Anadolu’nun en önemli sancaklarından birisi olmakla birlikte, Sinop, Çankırı (Kangırı), Safranbolu (Zafranboli) şimdiki Karabük, Bartın, Zonguldak, Bolu (Boli) ve Düzce illerini kapsarken, aynı zamanda Karadeniz kıyı şeridinden İç Anadolu’ya kadar uzanan geniş ve stratejik bir bölgeyi kontrol ediyordu. Kastamonu Vilayeti, idari olarak merkez sancağı olan Kastamonu ile birlikte Sinop, Çankırı ve Bolu sancaklarına ayrılmıştı. Bu sancaklara bağlı olan kazalar (ilçeler) arasında bugün ayrı birer il statüsüne kavuşmuş pek çok yerleşim de yer alıyordu.
Örneğin, günümüzde Karabük ilinin merkezi olan Safranbolu, o dönemde Zafranboli adıyla Kastamonu’ya bağlı önemli bir kaza idi. Aynı şekilde Bartın, Zonguldak ve Ereğli gibi bugünkü şehirler de ya Bolu ya da Kastamonu sancağına bağlıydı. Düzce ise Bolu’ya bağlı bir nahiye olarak idare edilmekteydi.
Kastamonu Vilayeti, hem askeri hem ekonomik açıdan önemli bir merkezdi. Ahşap işçiliği, tekstil, tarım ve ormancılık Kastamonu vilayetinin öne çıkan ekonomik faaliyetleri arasında yer alırken; Karadeniz’e açılan limanları sayesinde ticaret açısından da büyük bir avantaja sahipti.
O dönemki haritalar, sadece coğrafi değil, aynı zamanda sosyo-kültürel bir bellek niteliği de taşır. Bugün birer il olan pek çok yerleşim biriminin o zamanlar Kastamonu Vilayeti içinde yer alması, bölgenin tarihî önemini gözler önüne seriyor.
1899 YILINDA KASTAMONU VİLAYETİ’NİN İDARİ YAPISI: KAZALAR VE NAHİYELER
1899 yılına ait Osmanlı arşiv belgeleri ve coğrafya kaynaklarına göre, Kastamonu Vilayeti, merkez sancakla birlikte dört ana sancaktan oluşuyor ve bu sancaklar birçok kaza (ilçe) ve nahiye (bucak) ile yönetiliyordu. İşte dönemin detaylı idari yapısı:
KASTAMONU SANCAĞI
Kazalar: Cide, Zafranboli (Safranbolu), Araç, Tosya, İnebolu, Taşköprü, Tatay (Daday).
Nahiyeler: Ulus, Eflani, İğdir, Akkaya, Göl, Nefsi Gökçeağaç, Yenipazar, Devrekani, Küre, Abana
BOLU (BOLİ) SANCAĞI
Kazalar: Göynük, Mudurnu, Düzce, Gerede, Bartın, Devrek, Ereğli
Nahiyeler: Akçaşehir, Pazarköy (Mengen), Çarşamba, Filyos, Amasra, Kurucaşile
ÇANKIRI (KANGRI) SANCAĞI
Kazalar: Çerkeş
Nahiyeler: Viranşehir, Ovacık, Karacalar, Şabanözü, Karacaviran, Koçhisar, Tuht
SİNOP (SİNOB) SANCAĞI
Kazalar: İstefan, Boyabad
Nahiyeler: Ayandon (Ayancık), Durağan, Gerze